Op 18 oktober 2022 heeft het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zich gebogen over de vraag of een ballonvaarder aansprakelijk is voor het overlijden van drie waardevolle papegaaien, nadat de ballonvaarder met zijn ballon boven het bosperceel waarbinnen de papegaaien zich bevonden, had gevlogen. U kunt de uitspraak hier teruglezen.

Feiten

In het weekend van 11 maart 2017 en 12 maart 2017 heeft een ballonvaarder deelgenomen aan een ballonvaartcompetitie. Tijdens de competitie diende de ballonvaarder vanuit een aangegeven vertrekpunt via een aantal van tevoren aangegeven doelen een route af te leggen. De landingsplek mocht hij vervolgens zelf kiezen.

Van tevoren zijn de deelnemende ballonvaarders gewezen op een aantal ‘prohibited zones’: zones waarvan de wedstrijdorganisatie heeft bepaald dat daar niet overheen gevlogen mag worden op een vlieghoogte lager dan 1000 voet (ongeveer 305 meter).

Op enig moment is de desbetreffende ballonvaarder met zijn luchtballon door een verboden zone gevaren. In de desbetreffende verboden zone is een bosperceel gelegen dat toebehoort aan een man die woont in een woning op dat bosperceel. De eigenaar van het perceel houdt hobbymatig papegaaien op dat perceel: ongeveer 60 tot 70 papegaaien verblijven in verschillende kooien, die staan op beschutte delen van het perceel.

Vlak nadat de ballonvaarder met zijn luchtballon door de verboden zone waarbinnen het bosperceel met de papegaaien zich bevindt is gevaren, zijn drie papegaaien overleden: twee hyacintara’s diezelfde dag en één geelnek-amazonepop een dag later. De eigenaar van de papegaaien wijt dit aan het lawaai van de branders van de luchtballon en de nabijheid van de luchtballon. Hij acht de ballonvaarder aansprakelijk voor de door hem geleden schade ten gevolge van het overlijden van de drie papegaaien en vordert een bedrag van € 113.100,00, te vermeerderen met wettelijke rente, de buitengerechtelijke incassokosten alsmede in de kosten van de procedure. Aan deze vordering heeft hij ten grondslag gelegd dat de ballonvaarder onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld door op 11 maart 2017 met zijn luchtballon laag over zijn perceel te varen, waardoor drie papegaaien zijn overleden.

Oordeel rechtbank 

In eerste aanleg heeft de rechtbank de schade van de eigenaar van de papegaaien begroot op een bedrag van € 40.000,00 ter zake van de waarde van de twee overleden hyacintara’s, op € 13.900,00 aan gevolgschade wegens dat overlijden en op € 1.250,00 ter zake van het overlijden van de geelnek-amazonepop. De rechtbank acht het aannemelijk dat de papegaaien zijn overleden ten gevolge van het in de nabijheid van het perceel overvaren van de luchtballon van de ballonvaarder. Van belang is onder andere dat een dierenarts heeft geoordeeld dat de drie papegaaien zijn overleden aan stress. In het door deze dierenarts opgestelde rapport is met betrekking tot alle drie de vogels onder meer vermeld dat zij in een kramptoestand lagen, dat de vleugels iets gespreid waren en dat ze zijn overleden aan een hartstilstand ten gevolge van een acute stressaanval. Op grond van het voorgaande heeft de rechtbank de ballonvaarder veroordeeld tot betaling van een schadevergoeding van € 55.150,00, te vermeerderen met buitengerechtelijke incassokosten van € 2.148,00 en met veroordeling van de ballonvaarder in de proceskosten.

 Hoger beroep

De ballonvaarder komt in hoger beroep op tegen het oordeel van de rechtbank dat het overlijden van de drie papegaaien het gevolg is van de omstandigheid dat hij op zaterdag 11 maart omstreeks 08:00 uur met zijn luchtballon in de directe nabijheid van het perceel waarbinnen de papegaaien zich bevonden, heeft gevlogen. In de procedure staat niet ter discussie dát de ballonvaarder boven dan wel nabij het perceel heeft gevaren. Bovendien komt vast te staan dat zijn hoogte op dat moment ongeveer 25 meter was: een hoogte die aanzienlijk lager lag dan de door de wedstrijdleiding voorgeschreven minimale hoogte van ongeveer 305 meter.

Het hof oordeelt allereerst dat de ballonvaarder heeft gehandeld in strijd met het verbod van de wedstrijdleiding om op een hoogte lager dan ongeveer 305 meter door de desbetreffende verboden zone te varen. Daarmee heeft hij volgens het hof gehandeld in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, aangezien de door de ballonvaarder geschonden norm specifiek was ingesteld om de (financiële) belangen van de eigenaar van de papegaaien te beschermen. Dat betekent dat de ballonvaarder onrechtmatig heeft gehandeld jegens de eigenaar van de papegaaien, aldus het hof.

Ten aanzien van het causaal verband tussen enerzijds de normschending door de ballonvaarder en anderzijds het overlijden van de papegaaien, merkt het hof op dat de door de ballonvaarder geschonden norm er mede toe strekte om te voorkomen dat er door te laag overvarende luchtballonnen letsel zou worden toegebracht aan papegaaien. Daarmee strekte de norm ter voorkoming van een specifiek gevaar. Het hof redeneert dat dat het gevaar waartegen de norm bescherming beoogt te bieden, zich daadwerkelijk heeft verwezenlijkt nu de papegaaien zijn overleden. Op grond van vaststaande rechtspraak van de Hoge Raad kan in een dergelijk geval het bestaan van causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en de schade wordt aangenomen, tenzij de ballonvaarder tegenbewijs levert (HR 29 november 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE7345, NJ 2004/304; HR 10 januari 2020, ECLI:NL:HR:2020:27).

De (aansprakelijkheidsverzekeraar van de) ballonvaarder roept meerdere argumenten in om het bedoelde tegenbewijs te leveren. Hij betoogt onder andere dat er geen onderzoek is uitgevoerd naar de dood van de papegaaien zodat de doodsoorzaak niet vast is komen te staan, dat er omstreeks 08:00 uur meerdere ballonnen over de verboden zone zijn gevaren die het overlijden hebben kunnen veroorzaakt en dat het door zijn luchtballon geproduceerde geluid van 44,4 dB(A) te weinig is om een schrikreactie van de papegaaien te veroorzaken.

Het hof overweegt dat om het causaal verband tussen de aan hem verweten onrechtmatige normschending en de schade te ontzenuwen, de ballonvaarder aannemelijk dient te maken dat zich, naast het overvaren van de ballon, daadwerkelijk andere concrete feiten hebben voorgedaan die eveneens hebben kunnen leiden tot dood van de papegaaien op de wijze zoals die is geconstateerd. Het opsommen van een scala aan (theoretisch) mogelijke andere doodsoorzaken, is daartoe op zichzelf onvoldoende. Daarmee heeft de ballonvaarder volgens het hof onvoldoende ontzenuwd dat het overvliegen van een luchtballon en de daardoor veroorzaakte schrikreactie de oorzaak is van het overlijden. Ook de andere argumenten die de ballonvaarder heeft aangevoerd treffen geen doel, waardoor het hof het causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging van de ballonvaarder en het overlijden van de papegaaien aanneemt en de ballonvaarder aansprakelijk acht voor de schade die de eigenaar van de papegaaien heeft geleden door het overlijden van de papegaaien.

Ten aanzien van de omvang van de schade tot slot sluit het hof aan bij het oordeel van de rechtbank in eerste aanleg, waardoor de totale schade van de eigenaar van de papegaaien wordt vastgesteld op een bedrag van € 55.150,00 als gevolg van het overlijden van de drie papegaaien.

Conclusie

Het hof deelt de mening van de rechtbank dat de ballonvaarder jegens de eigenaar van de drie papegaaien aansprakelijk is voor de schade ten gevolge van het overlijden van de papegaaien. Volgens het hof heeft de ballonvaarder gehandeld in strijd met een ongeschreven zorgvuldigheidsregel en staat daarmee de onrechtmatigheid van zijn handelen vast. Voorts is de ballonvaarder er onvoldoende in geslaagd om het causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en het overlijden van de papegaaien te ontzenuwen, waardoor zijn aansprakelijkheid jegens de eigenaar van de papegaaien vaststaat en hij gehouden is diens schade ten gevolge van het overlijden van de papegaaien te vergoeden.