‘Schiphol en KLM negeren al 15 jaar gezondheidsrisico’s: ‘Collega’s gaan dood door kanker’’ en ‘KLM en Schiphol wisten van verhoogde kans op kanker platformpersoneel’. De koppen van afgelopen week liegen er niet om. Uit documenten is gebleken dat de werkgevers al lange tijd worden gewaarschuwd voor gezondheidsrisico’s door de hoge concentratie ultrafijnstof die vliegtuigen uitstoten. Kan dat zomaar? Wat kunnen de werknemers hiertegen doen? Je leest het in deze blog.

Wat is er gebeurd?

Tv-programma en onderzoeksplatform Zembla kreeg inzage in documenten van de arbodienst van Schiphol en KLM. Daaruit bleek dat de medewerkers een ‘verhoogd risico’ op hartproblemen en longkanker hebben, wegens de blootstelling aan de ultrafijnstof die vrijkomt als vliegtuigen opstijgen en taxiën. Volgens het AD adviseerde de arbo-experts van de bedrijven in 2007 om de blootstelling van hun medewerkers daaraan ‘zo ver mogelijk terug te dringen’, omdat het om ‘kankerverwekkende stoffen’ gaat die ook ‘schade aan de hartfunctie’ kunnen geven. De deskundigen zeggen dat KLM en Schiphol niks hebben gedaan met hun waarschuwingen. ,,Je hebt de medewerkers de afgelopen 15 jaar lang blootgesteld terwijl dat niet nodig is”, zegt arbeidshygiënist Tamara Onos tegen het AD.

Wat kan een werknemer doen: aansprakelijk stellen

Wanneer een werknemer schade oploopt in de uitoefening van zijn werkzaamheden bij zijn werkgever, kan hij zijn schade verhalen op de werkgever. Daartoe dient de werknemer te stellen en (bij betwisting door de wederpartij) te bewijzen dat hij in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade heeft opgelopen. Schade kan zijn letsel door een ongeval, psychisch letsel door bijvoorbeeld een burn-out, maar ook een zogenoemde beroepsziekte. Dat is een ziekte die is ontstaan door langdurige blootstelling aan het werk en de risico’s.

De werkgever komt alleen onder vergoeding van de ontstane schade uit, als hij aantoont dat hij heeft voldaan aan zijn zorgplicht of indien hij aantoont dat het letsel in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Van opzet of bewuste roekeloosheid is bijna nooit sprake. Van een voldoende zorgplicht wel.

Geen enkele werkgever kan risico’s 100% uitsluiten. Dat wordt ook niet verwacht. Wel is de zorgplicht van een werkgever vergaand. Zo moet een werkgever een beleid hebben dat is gericht op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. De werkgever moet een risico-inventarisatie maken, de resultaten daarvan delen en voor werknemers duidelijk maken welke risico’s zij lopen en hoe zij zich daartegen kunnen beschermen. En als de werkgever de risico’s niet kan voorkomen, moet hij deze zoveel mogelijk beperken en zijn werknemers doeltreffende en geschikte middelen ter beschikking stellen waarmee zij zich kunnen beschermen. En natuurlijk toezien op het juist een consequente gebruik van de beschermingsmiddelen.

Kan dat in deze zaak?

Het korte antwoord is ja, dat kan. Schiphol is ook al door een vakbond aansprakelijk gesteld. Maar er zijn wel een paar belangrijke kantpunten die moeten worden gemaakt.

Schade in de uitoefening van de werkzaamheden

Het lastige is in deze zaken dat de klachten die volgens het arbo-onderzoek het gevolg zijn van de blootstelling aan ultrafijnstof (hartklachten, longkanker) ook een andere oorzaak kunnen hebben dan de blootstelling op werk. Het is dan lastig om aan te tonen dat de schade is ontstaan dóór het werk. In het Nederlandse recht is daar een oplossing voor en die heet de arbeidsrechtelijke omkeringsregel. Als de werknemers a) stelt (en zo nodig bewijst) dat hij zijn werkzaamheden heeft moeten verrichten onder omstandigheden die schadelijk kunnen zijn voor zijn gezondheid en b) stelt en zo nodig aannemelijk maakt dat hij lijdt aan gezondheidsklachten die door die arbeidsomstandigheden kunnen zijn veroorzaakt, kan het causale verband (dóór de klachten) alsnog bewezen worden verklaard.

Maar dan moet het wel voldoende aannemelijk zijn dat de klachten door het werk kunnen komen. En die beoordeling is voorbehouden aan een samenstel van deskundigen zoals een arbo-arts, arbeidshygiënist en de arts die gaat over de ziekte (bijvoorbeeld een cardioloog).

 Zorgplicht

Daar komt bij dat Schiphol volgens een woordvoerder wel degelijk heeft voldaan aan zijn zorgplicht. De woordvoerder van Schophol spreekt over elektrische voertuigen op de platformen, het uitbreiden van stroomvoorzieningen van vliegtuigen en dat ze investeren in duurzaam taxiën. Ook voeren Schiphol en KLM sinds 2007 metingen uit op het platform naar de uitstoot. ,,We blijven altijd onder de landelijke norm, en willen daarnaast de uitstoot verder naar beneden krijgen”, zegt de woordvoerder tegen het AD.

Wij betwijfelen of dat voldoende is om te zeggen dat aan de zorgplicht is voldaan. Want hoewel er wordt geprobeerd om de uitstoot omlaag te krijgen, betekent dat nog niet dat kan worden gezegd dat ook de risico’s voor werknemers  genoeg worden beperkt. Zijn er wel voldoende beschermingsmaatregelen beschikbaar gesteld. En zo ja, is er toegezien op de handhaving daarvan? Is voor de werknemers duidelijk welke risico’s zij lopen (uit officiële bron)? Waar zijn de mondmaskers, de aangewezen beschutte en luchtzuiverende plekken voor personeel als vliegtuigen opstijgen? Want dat de uitstoot onder de norm blijft betekent nog niet dat de uitstoot ook veilig genoeg is voor de mensen die daar dag in dag uit werken.

Conclusie

Of Schiphol voldoende heeft gedaan om zijn werknemers te beschermen, is niet alleen een juridische beoordeling. Arbeidshygiënist, specialisten in fijnstof, artsen die kunnen beoordelen of de klachten komen door de blootstelling, er zullen nog veel mensen aan het woord komen. Maar gezien de hoeveelheid (potentiële) slachtoffers en de verdenking dat Schiphol en KLM al 15 jaar informatie onder de pet houden, is dat uitgebreide onderzoek volgens ons alleszins redelijk én noodzakelijk. Want ook de werknemers van Schiphol en KLM hebben recht op de uitgebreide bescherming die 7:658 wil bieden.

 Heeft u vragen over dit onderwerp?

Heeft u vragen over dit onderwerp of bent u benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen, bel dan met 073 – 690 08 88, stuur een Facebookbericht, of stuur een e-mail naar info@jba.kijk.com